krimbvrimė
Krimbvrima ėshtė njė lloj tuneli qė lidh dy Gropa tė Zeza me njėra-tjetrėn.
Njė krimbvrimė mund tė ishte urė pėr nė Gjithėsi tė tjera por edhe shkurtim udhe pėrbrenda vetė Gjithėsisė sonė. Ashtu si njė tunel qė kalon nėn njė kodėr mund tė jetė mė i shkurtėr se rruga mbi sipėrfaqen e saj, njė krimbvrimė mund tė jetė mė e shkurtėr se itinerari i zakonshėm pėrmes hapėsirės sė zakonshme.
Ndoshta krimbvrima do tė na ēonte midis kohėve tė ndryshme. Krimbvrimat pajtohen me Teorinė e Pėrgjithshme tė Relativitetit. Teorikisht, njė krimbvrimė ėshtė e ndėrtueshme.
Qė krimbvrima tė jetė e kalueshme duhet tė pėrmbajė atė ėshtė emėrtuar lėndė e huaj (exotic matter). Nė fakt, kjo ėshtė diēka qė do tė prodhonte kundėrgravitacion pėr tė luftuar prirjen natyrale tė njė sistemi masiv pėr t'u shembur pėrbrenda duke u kthyer nė njė gropė tė zezė nėn peshėn e saj tė tejskajshme. Kundėrgravitacioni, ose ndryshe sprapsja gravitacionale, mund tė prodhohet nga energjia negative ose shtypja. Gjendjet e energjisė negative njihet tė ekzistojnė nė njėfarė sistemesh kuantike, ēfarė sugjeron se lėnda e huaj nuk pėrjashtohet nga ligjet e fizikės, ndonėse ėshtė e paqartė nėse mund tė arrihet tė mblidhet njė sasi e mjaftueshme lėndė kundėrgravitacionale pėr tė bėrė njė krimbvrimė tė qėndrueshme.
Pėr tė pėrshtatur njė krimbvrimė pėr udhėtim nė kohė, njėra prej gojave tė saj mund tė rimorkiohet pas njė ylli neutron dhe tė vendoset pranė sipėrfaqes sė tij. Forca tėrheqėse e kėtij ylli do tė ngadalėsonte kohėn pranė gojės sė krimbvrimės, nė atė mėnyrė qė tė mblidhet dalėngadalė njė ndryshim kohor midis fundeve tė krimbvrimės. Pastaj, nėse tė dy gojat do tė liheshin nė njė vend tė pėrshtatshėm nė hapėsirė, ky ndryshim kohor do tė mbeste i ngrirė.
Ka mundėsi qė hapėsira kozmike tė ketė njė natyrė tė tillė qė tė jetė e depėrtuar nga krimbvrima tė mbetura qė nga Bumi i Madh (Big Bang). Apo, krimbvrimat mund tė krijohen nė mėnyrė tė natyrshme nė shkallė tė imėta, tė ashtuquajtura gjatėsi tė Planck'ut, rreth 10 nė faktor tė 20 tė njė bėrthame atomike. Nė parim, njė krimbvrimė kaq e imėt mund tė stabilizohet nga njė puls energjie dhe pastaj nė ndonjė mėnyrė tė fryhet nė pėrmasat qė do tė na nevojiteshin.
Krimbvrima u pėrdor si njė mjet trillues nga Carl Sagan nė novelėn e tij Contact tė vitit 1985.
Nė trillimet shkencore, krimbvrimat quhen ndonjėherė ylldyer (stargate).
Shih :
Udhėtim ndėr kohė pėrmes krimbvrimash
Pėrmes Gjithėsisė me shpejtėsi mė tė madhe se tė dritės
Gjithėsi paralele
Udhėtim prapa nė kohė
[ Kthehu mbrapa ]
Enciklopedi shqip e Rruzull.net Copyright © by Rruzull.net. Tė gjitha tė drejtat tė rezervuara © nga Rruzull.net - (746 herė lexuar) |