gjen
Element pėrbėrės i kromozomeve tė bėrthamės qelizore, qė ėshtė pėrēues i tipareve tė trashėgueshme nė organizimin pasardhės.
Pėrshtatja qė i bėjnė organizmat kushteve tė mjedisit pėrcaktohet nga gjenet. Janė vetėm pak ato gjene qė drejtojnė tė tėrė rrjedhėn, duke qenė pėrgjegjėse pėr zhvillimin e trajtės sė jashtme.
Tė gjithė organizmat nė gjenet e tyre bartin tė dhėna mbi historinė e tyre evolucionare -- njė grupazh tė veēantė ndryshimesh tė pėrvetėsuara gjenetike tė pėrcjellura pėrmes brezash tė panumėrt.
Trupi i njeriut pėrmban rreth 30 000 gjene.
Bota jonė ėshtė plot e pėrplot me shumėllojshmėri. Ka burra dhe gra. Ka njerėz tė gjatė dhe njerėz tė shkurtėr si dhe plot njerėz me gjatėsi mesatare. Ka njerėz tė trashė dhe tė hollė, njerėz me sy tė kaltėr dhe njerėz me sy kafe; njerėz me lėkurė tė zezė, njerėz me lėkurė tė bardhė dhe njerėz me ndonjė ngjyrė lėkure midis kėtyre tė dyjave. Ka njerėz me flokė tė zinj, flokė kafe, flokė tė verdhė apo flokė tė bardhė.
Ti ndan disa tipare me njerėzit e tjerė. Pėr shembull, ka plot njerėz me sy kafe. Tek prindėrit e tu, apo vėllezėrit dhe motrat, mund tė shohėsh se ke shumė mė tepėr tipare tė pėrbashkėta me to se me shokėt me tė cilėt nuk ke lidhje farefisnore.
Shumė kohė pėrpara se dikush sajoi termin 'gjen' dhe 'DNA', dihej mirė se karakteristikat fizike mund tė pėrcilleshin nga prindėri tek fėmija. Ēdo gjė qė lind prej pllenimit tė njė veze apo fare ėshtė kombinim 50/50 tė gjeneve tė tė dy prindėrve, tė cilėt nga ana e tyre ishin njė kombinim 50/50 tė prindėrve tė tyre. Kėshtu gjenetikisht secili prej nesh ėshtė njė pėrzierje individuale e pashoqe e tė gjithė stėrgjyshėrve tanė (me pėrjashtim tė binjakėve tė tėpkė tė cilėt trashėgojnė krejtėsisht tė njėjtat gjene.)
Ēdo qelizė e trupit tonė pėrmban njė numėr tė barabartė gjenesh (ato mijėra njėsi tė imėta tė trashėgimisė tė pėrcjellura nė ēdo vezė dhe spermė) nga secili prind. Kėto duhet tė pėrmbajnė tė gjitha tė dhėnat biologjike pėr tė cilat kanė nevojė trupat tanė qė nga ēasti i mbetjes shtatzėnė tė nėnės deri nė ditėn qė vdesim, tė koduara nė njė lėndė tė veēantė tė quajtur DNA.
Nėse ndonjė gjen mungon apo nuk funksionon si ē'duhet, atėherė as trupat tanė nuk punojnė si duhet. Pothuajse ēdo fortėsi apo dobėsi brenda nesh - qė nga aftėsia pėr vrapuar shpejt deri tek miopia - ėshtė e kushtėzuar tė paktėn pjesėrisht nga gjenet tona.
Studimet e fundit sugjerojnė se ndryshime nė mė pak se 1% tė gjeneve tona janė pėrgjegjėse pėr procesin e mplakjes.
Gratė tėrhiqen instinktivisht pas formash trupore qė tregojnė gjene tė mira. Kėshtu qė gruaja do tė parapėlqente mė tepėr njė burrė me shpatulla tė gjera dhe bel tė hollė - njė shenjė e sigurtė e si forcės fizike ashtu edhe e njė sistemi tė mirė imunitar.
Ato qė janė nė periudhėn e vezėēlirimit parapėlqejnė mė tepėr fytyrat tipike mashkullore. Qafė tė trasha, nofulla dhe mjekra tė gjera - treguesi tipikė tė fuqisė dhe shėndeti - tė gjitha kėto, cilėsi tė dėshirueshme gjenetike.
Shih:
GjenetikėNjerėzit e hershėmFormimi i jetės: Kafsha e parėGjenet: Gjėrat mė themeloreMplakja shkaktohet nga njė numėr i vogėl geneshDeri sa vjet mund tė rrojnė njerėzitBujtues nė trupin tonėEvolucioni dhe shumėllojshmėriaDėshira mė e fshehtė e njeriut
[ Kthehu mbrapa ]
Enciklopedi shqip e Rruzull.net Copyright © by Rruzull.net. Tė gjitha tė drejtat tė rezervuara © nga Rruzull.net - (1233 herė lexuar) |