Tanket më të njohur dhe më të përhapur në botë të gjeneratës së dytë janë; tanku sovjetik T-54/55; tanku amerikan M-60; tanku gjerman Leopard I; tanku francez AMX-30 dhe tanku britanik Chieftain.

Tanku sovjetik T-54/55 është tanku më i përhapur i kësaj gjenerate, i cili në vitin 1956 fillon të sistemohet nëpër njësitet tankiste të ushtrisë së kuqe. Ky tank, në versione të ndryshme është prodhuar deri në fund të viteve shtatëdhjeta, derisa në disa vende të botës së tretë ende gjendet në përdorim.

T-54 është prodhuar në katër versione: T-54K; T-54AD; janë prodhuar si tanke të kuadrit komandues dhe kanë pasur në brendi pajisje të ndërlidhjes. Versioni T-54B dhe OT-54 janë prodhuar si versione luftarake, të cilat nga modeli bazë kanë dalluar për faktin se te i pari është montuar reflektori i tipit OU-3 me rreze aktive infra të kuqe, i cili ka mundësuar që së bashku me periskopin e tipit MK-4 të bëj vrojtime edhe në kushtet e natës deri në distancën 800 m. Versioni OT-54, është i fundit nga kjo seri, i cili dallon për faktin se te ky model është bërë montimi i sistemit automatik për fikjen e zjarrit dhe janë ndërruar dy mitralozët me modelin e ri të mitralozit të kalibrit 7, 62.

Seria e versionit T-55 ka ndryshuar për faktin se në brendësi është bërë zgjerimi i hapësirës, si dhe është pajisur me sistem për lëvizje në zonat e kontaminuara nga helmet kimike dhe nga rrezatimi radioaktiv. Përpjekjet për perfeksionimin e sistemit të filtrimit të ajrit vazhduan edhe më tutje dhe kështu në kuadër të kësaj konstruktohet sistemi i ri i filtrimit PAZ/FVU, ku ekzemplarët e dala me këtë sistem emërohen si T-55A. Në vitin 1970, nga prodhimi fillon të dal seria e re T-55M70, e cila dallon për faktin se në vend të mitralozit të vendosur në pjesën e jashtme të kupolës që ishte në kalibrin 7, 62, vendoset mitralozi DSHK i kalibrit 12,7 mm. Versioni tjetër i këtij tanku T-55M74 del nga prodhimi në vitin 1974, që për dallim nga versioni paraardhës pajiset me largmatësin lasertë tipit KTD-2

Karakteristikat e përgjithshme të tankut T-54/55 janë: peshon 32, 1 ton, ka gjatësi 9, 18 m., gjerësi 3, 27 m. dhe lartësi 2, 29 m. ndërsa zhvillon shpejtësi prej 50 km/h. dhe ka aftësi operuese me një rezervar deri 350 km. Topi është i kalibrit 100 mm. dhe me trashësi mesatare të blindës prej 210 mm. Ekuipazhi përbëhet nga katër persona.

Në Bashkimin Sovjetik në vitin 1963 filluan të dalin nga prodhimi ekzemplarët e tankut T-62, i cili s’është gjë tjetër veçse version i T-55, të cilit vetëm i është rritur kalibri i topit në 115 mm. dhe pesha për dy ton. Edhe në Kinë në fund të viteve pesëdhjeta, mbi bazë të modelit T-55 fillon të prodhohet modeli T-59, i cili në vazhdim është prodhuar në tetë versione, ndërsa i fundit është versioni T-80. Në përgjithësi ky tank i ka ruajtur karakteristikat e përgjithshme përpos që kinezët në serinë e dytë të emëruar T-59II e rrisin kalibrin e topit në 105 mm. ndërsa seria e tretë T-62 ka kalibër të topit 85mm. Modernizimi i tankut kinez bëhet në serinë e pestë, ku vendoset topi me stabilizator të kalibrit 100 mm. Veç kësaj, ky version pajiset me sistem për vëzhgim me rreze infra të kuqe, me sistemin laser për matjen e largësisë dhe me filtër kundër helmeve kimike dhe radioaktivitetit.

Nga blloku socialist përveç Kinës, edhe rumunët e prodhuan modelin e tyre të tankut të bazuar sipas modelit sovjetik T-55. Modeli rumun është prodhuar në dy versione dhe ata si TR-77 dhe TR-85.

M-60 (foto: portierramaryaire.com)

AMX-30 (foto: armedforces.50megs.com)

Versioni i parë i këtij tanku është prodhuar në fund të viteve ’70-ta. Prej armatimit, ky tank ka pasur topin e tipit MleF-1 të kalibrit 105 mm. i cili i ka shfrytëzuar gjashtë lloje të municionit, ku ndër më të efektshmit ishte fisheku me predhë me mbushje komulative i tipit OCC-105 F-1, i cili ka mundur të shpojë pllakën e çelikut homogjen deri në 400 mm. në distancën prej 3.000 m. Përveç topit kryesor, në anën e majtë është i vendosur edhe një top automatik i kalibrit 20 mm. dhe në pjesën e sipërme të kupolës një mitraloz i kalibrit 7, 62 mm. Në kuadër të sistemit të vëzhgimit dhe shënjimit është e pajisur aparatura e shënjimit dhe identifikimit me infra të kuqe dhe largmatës laser. Gjithashtu në kuadër të pajisjeve të përgjithshme ishin të inkorporuar edhe sistemet e mbrojtjes nga helmet kimike dhe sistemi automatik i mbrojtjes nga zjarri.

Varianti i modernizuar AMX-30B2 i prodhuar në vitin 1981 dallonte nga modeli bazë për faktin e modernizimit në sistemin e shënjimit, ndërsa variantit AMX-30 Brenus i është vendosur blinda reaktive.

Veç francezëve, të cilët ende e posedojnë në kuadër të ushtrisë së tyre, me këtë tank ishte e pajisur edhe ushtria e Arabisë Saudite, ndërsa sipas licencës është prodhuar edhe në Spanjë.

Karakteristika të përafërta ka edhe tanku Leopard I me top të kalibrit 105 mm. i cili është futur në përdorim të ushtrisë së Gjermanisë Perëndimore në vitin 1968. Këtë tank përpos Gjermanisë në përdorim e ka edhe Turqia. Karakteristikat e përgjithshme të këtij tanku janë; peshon 42, 4 ton. ka gjatësi 9, 54 m. gjerësi 3, 25 m. dhe lartësi 2, 62 m. Zhvillon shpejtësi prej 65 km/h dhe ka aftësi operuese me një rezervar deri 600 km. Nga armatimi veç topit, i ka edhe dy mitraloz të kalibrit 7, 62. Trashësia mesatare e blindës është 70 mm. ndërsa ekuipazhi përbëhet nga katër persona.

Tanku britanik Chieftain, përgjithësisht dallon nga tanku gjerman dhe ai francez vetëm për kalibrin e topit 120 mm. i cili ka ndikuar edhe në rritjen e peshës së përgjithshme në 55 t. Po ashtu, edhe ky tank ende është në përdorim të ushtrisë britanike.

Lufta arabo-izraelite e vitit 1973, është njëra nga luftërat që është zhvilluar në fazën kur tanket e gjeneratës së dytë ishin forcat kryesore goditëse të ushtrive moderne. Terreni ku janë zhvilluar luftimet e favorizonte përdorimin e tankeve dhe palët ndërluftuese ato i përdorën pa kursyer. Hapësira frontale në frontin egjipto-izraelit në Sinaj ishte 160 km. ndërsa në Golan në pjesën siriano-izraelite 50 km. Në këtë hapësirë, palët ndërluftuese kishin angazhuar rreth 5.000 tanke. Shtetet arabe në përdorim kishin tankun sovjetik T-55, si dhe një sasi të vogël të T-62. Pala izraelite në përdorim kishte tankun amerikan M-60. Për ashpërsinë e luftimeve dëshmon e dhëna se të gjitha palët kanë humbur rreth 2.500 tanke.

Kjo luftë nuk solli ndonjë risi në taktikën e luftimit me tanke. Lufta me tanke është zhvilluar nga distanca 1.800 deri në distancën 2.500 m. Në të shumtën e rasteve, mësymjet ishin direkte, ndërsa mbrojtja bëhej nga tanket e pozicionuar në istikamet e rërës. Gjatë gjithë kohës sa kanë zgjatur operacionet luftarake, ka munguar taktika dinamike e luftimit tank me tank. Gjatë kësaj lufte, praktikisht u vërtetua se përkundër përsosjes së tankeve të kësaj gjenerate, mjetet kundërblinduese ishin më të avancuara.

Fadil Kajtazi – Gilan

fadilkajtazi@hotmail.com