Origjina e Parlamentit Europian fillon ne vitet 50-te me traktatet themeluese.
Parlamenti Europian përbëhet nga 730 deputete, te cilët zgjidhen me votim te drejtpërdrejte nga qytetarët e shteteve anëtare. Kjo do te thotë se Parlamenti Europian gëzon legjitimitet demokratik dhe se është i vetmi organ përfaqësues i qytetarëve te Bashkimit. Zgjedhjet parlamentare mbahen një herë ne pesë vjet dhe te drejtën e votës e gëzon çdo qytetar europian që është regjistruar si votues. Për sa i përket zgjedhjes ne mënyrë te drejtpërdrejte, anëtarët e Parlamentit, sipas traktateve themeluese "janë përfaqësues te popujve te shteteve që bëjnë pjesë ne Komunitete". Megjithatë, për një kohë te gjate ata kane qene delegate te shteteve anëtare dhe zgjidheshin sipas procedurave te veçanta nga secili shtet. Një mënyrë e tillë zgjedhjeje nuk siguronte përfaqësim te mjaftueshëm te grupeve opozitare te parlamenteve te shteteve anëtare, duke çuar kështu ne një "deficit demokratik". Ne vitin 1976, Këshilli nxori një vendim lidhur me zgjedhjen e përfaqësuesve ne Parlament me votim te përgjithshëm dhe direkt. Zgjedhjet e para te përgjithshme dhe te drejtpërdrejta janë mbajtur ne vitin 1979. Që prej asaj kohe, Parlamenti ka shprehur vullnetin politik te 374 milionë qytetarëve te Bashkimit dhe ka përfaqësuar interesin e tyre ne marrëdhënie me institucionet e tjera te BE-së.
Parlamenti Europian i zhvillon punimet e tij ne Francë, Belgjikë dhe Luksemburg. Sesionet plenare mujore, ne te cilat merr pjese çdo eurodeputet, zhvillohen ne Strasburg, qytet i cili konsiderohet edhe selia e Parlamentit Europian. Takimet e komiteteve parlamentare dhe çdo takim plenar shtesë zhvillohet ne Bruksel, ndërsa Luksemburgu është qendra e administratës se Parlamentit (Sekretariati i Përgjithshëm).
1. Ai ushtron pushtetin legjislativ ne bashkëpunim me Këshillin. Fakti që është një organ i zgjedhur ne mënyrë te drejtpërdrejte bën që Parlamenti te jete garanti kryesor i legjitimitetit te se drejtës europiane.
2. Këshilli i BE-së dhe Komisioni Europian janë te detyruara te kërkojnë mendimin e Parlamentit, përpara se te adoptojnë një akt legjislativ, sa herë që Traktatet e parashikojnë shprehimisht një gjë te tillë.
Konsultime te tilla mund te jene edhe opsionale.
3. Parlamenti ushtron kontroll demokratik mbi te gjitha institucionet e BE-së, veçanërisht mbi Komisionin. Ai gëzon te drejtën për te pranuar ose refuzuar emërimin e Komisionerëve; mund te paraqesë mocion mosbesimi ndaj Komisionit ne tërësi dhe Komisioni është i detyruar t’u përgjigjet pyetjeve te Parlamentit.
Ai ushtron, ne bashkëpunim me Këshillin, pushtetin mbi buxhetin e BE-së, duke ndikuar kështu mbi shpenzimet e Bashkimit. Parlamenti gëzon te drejtën te miratojë ose te rrëzojë buxhetin ne tërësi.
• Përgatitja e sesioneve plenare. Kjo bëhet nga anëtaret e Parlamentit ne komisionet parlamentare te cilat janë te specializuara ne fusha te veçanta te aktivitetit te Bashkimit. Çështjet për debat diskutohen edhe nga grupet politike.
• Sesionet plenare. Gjate këtyre sesioneve Parlamenti shqyrton propozimet legjislative si dhe voton dhe propozon amendamente përpara se te votoje tekstin ne përgjithësi.
Ne veprimtarinë e Parlamentit Europian bëjnë pjese edhe "komunikimet" me Këshillin dhe Komisionin si dhe seancat e pyetjeve lidhur me gjendjen e Bashkimit dhe situatën ne bote.
3. KËSHILLI I BASHKIMIT EUROPIAN
Këshilli është organi kryesor vendimmarrës i Bashkimit. Sikurse Parlamenti Europian edhe Këshilli është krijuar nga dispozitat e traktateve gjate viteve ‘50. Ai përfaqëson shtetet anëtare dhe ne takimet e tij merr pjese një ministër nga secila prej qeverive te shteteve anëtare te BE-se, me varësi te natyrës se çështjeve qe do te diskutohen ne atë takim. Marrëdhëniet e Bashkimit Europian me pjesën tjetër te botes mbahen nga "Këshilli i Çështjeve te Përgjithshme dhe Marrëdhënieve me Jashtë". Por një konfigurim i tille i Këshillit ka përgjegjësi te gjera edhe për çështje te politikes se përgjithshme, prandaj takimet e tij mund te ndiqen nga secili prej ministrave te qeverive te shteteve anëtare, sipas zgjedhjes se vete qeverive.
Gjithsej ekzistojnë nëntë konfigurime te ndryshme te Këshillit:
• Çështjet e Përgjithshme dhe Marrëdhëniet me Jashtë
• Çështjet Ekonomike dhe Financiare (ECOFIN)
• Drejtësia dhe Punët e Brendshme
• Punësimi, Politikat Sociale, Shëndeti dhe Çështjet e Konsumatorit
• Konkurrenca (Tregu i Brendshëm, Industria dhe Kërkimet)
• Transporti, Telekomunikacionet dhe Energjia
• Bujqësia dhe Peshkimi
• Mjedisi
• Edukimi, Rinia dhe Kultura
Gjithsesi, Këshilli mbetet një institucion i vetëm.
Secili prej ministrave ne Këshill gëzon plotfuqishmëri. Kjo do te thotë se, deklarimet dhe veprimet e tij janë plotësisht te afta për te angazhuar qeverinë qe ai përfaqëson. Me fjale te tjera, nënshkrimi i ministrit është nënshkrim i qeverise qe ai përfaqëson. Gjithashtu, çdo ministër i Këshillit është përgjegjës ndaj parlamentit te vendit te tij si dhe ndaj qytetareve qe ky parlament përfaqëson, duke siguruar kështu legjitimitetin e vendimeve te Këshillit.
Këshilli ushtron gjashte funksione themelore:
1. Miraton normat komunitare. Ne disa fusha te caktuara, këtë pushtet ai e ushtron ne bashkëpunim me Parlamentin Europian.
2. Koordinon politikat e përgjithshme ekonomike te shteteve anëtare.
3. Lidh marrëveshje ndërkombëtare, ne emër te Bashkimit Europian, me shtete ose organizata ndërkombëtare.
4. Aprovon buxhetin e Bashkimit, se bashku me Parlamentin Europian.
5. Zhvillon Politiken e Jashtme dhe te Sigurisë se Përbashkët te Bashkimit, ne baze te direktivave te Këshillit Europian.
6. Koordinon bashkëpunimin midis gjykatave dhe forcave policore te shteteve anëtare ne çështjet penale.
Shumica e përgjegjësive te Këshillit kane te bëjnë me fusha te veprimit komunitar, ne te cilat shtetet anëtare kane hequr dore nga sovraniteti i tyre duke ua deleguar pushtetin vendimmarrës organeve te BE-se. Kjo fushe veprimi përbën "shtyllën e pare" te Bashkimit Europian. Megjithatë, dy funksionet e fundit kane te bëjnë me fusha ne te cilat shtetet anëtare nuk kane hequr dore nga sovraniteti i tyre, por thjesht kane pranuar te punojnë se bashku. Kjo quhet "bashkëpunim ndërqeveritar" dhe përfshin "shtyllën" e dyte dhe te trete te Bashkimit.
Veprimtaria e Këshillit te BE-se është e organizuar si me poshtë:
• COREPER. E gjithë puna e Këshillit përgatitet dhe koordinohet nga Komiteti i Përfaqësuesve te Përhershëm (COREPER), i cili përbehet nga përfaqësuesit e përhershëm ne Bruksel te te gjitha shteteve anëtare si dhe nga ndihmësit e tyre. Vete puna e COREPER-it përgatitet nga 250 komitete dhe grupe pune, te cilat përbëhen nga delegate te shteteve anëtare.
• Presidenca e Këshillit. Secili prej shteteve anëtare kryeson takimet e tij për një periudhe gjashte mujore, duke promovuar vendimet politike dhe legjislative te Bashkimit si dhe duke realizuar kompromisin ndërmjet shteteve anëtare.
• Sekretariati i Përgjithshëm. Ky është një organ ndihmës i Presidencës dhe ka për detyre te siguroje funksionimin normal te punimeve te Këshillit ne te gjitha nivelet.
4. KOMISIONI EUROPIAN
Komisioni është një organ i pavarur politikisht i cili përfaqëson dhe mbron interesat e Bashkimit Europian ne tërësi. Ai përbën mekanizmin drejtues te BE-se. Komisioni Europian përbëhet nga 25 anëtarë te cilët emërohen një here ne pese vjet, pa kaluar 6 muaj nga data e zgjedhjeve për Parlamentin Europian. Procedura e emërimit është e tille:
• Qeveritë e shteteve anëtare bien dakord mbi emrin e personit qe do te drejtoje Komisionin për pese vjetet e ardhshëm.
• Presidenti i Komisionit zgjedh, ne bashkëpunim me qeveritë e shteteve anëtare, anëtarët e tjerë te Komisionit.
• Parlamenti Europian aprovon përbërjen e Komisionit te ri, ne tërësi. Ne rast se aprovohet, Komisioni fillon nga puna janarin e ardhshëm.
Selia e Komisionit Europian është ne Bruksel, por ai ka një numër zyrash ne Luksemburg, përfaqësi ne te gjitha shtetet anëtare te BE-se si dhe delegacione ne disa prej kryeqyteteve te botes.
Komisioni Europian ushtron katër funksione themelore:
1. Propozon aktet normative ne Parlament dhe ne Këshill;
2. Administron dhe zbaton politikat e BE-se si dhe buxhetin;
3. Është "gardiani" i Traktateve (se bashku me Gjykatën e Drejtësisë);
4. Përfaqëson Bashkimin Europian ne arenën ndërkombëtare.
Vete Komisioni vendos fushën e veprimtarisë te secilit komisioner si dhe shpërndarjen e përgjegjësive ne rast se është e nevojshme. Stafi i Komisionit është i organizuar ne departamente, te njohura ndryshe edhe si "Drejtori te Përgjithshme". Secila prej këtyre drejtorive është përgjegjëse për një fushe te veçante te aktivitetit te BE-se dhe kryesohet prej një Drejtori te Përgjithshëm, i cili është përgjegjës përpara njërit prej komisionarëve.
5. GJYKATA EUROPIANE E DREJTËSISË
Gjykata e Drejtësisë është krijuar ne vitin 1952 me Traktatin e Komunitetit Europian te Qymyrit dhe Çelikut. Detyre e saj është te siguroje qe e drejta e BE-se te interpretohet dhe te zbatohet ne mënyrë uniforme ne te gjitha shtetet anëtare. Gjithashtu, Gjykata ka pushtetin e zgjidhjes se mosmarrëveshjeve gjyqësore ndërmjet shteteve anëtare, institucioneve te Bashkimit, personave fizike dhe juridike.
Gjykata është e përbërë nga një gjyqtar prej secilit shtet anëtar, duke siguruar, ne këtë mënyrë, përfaqësimin e sistemeve ligjore te te gjithë shteteve anëtare te BE-se. Gjykata ndihmohet nga 8 "avokate te përgjithshëm", te cilët kane për detyre te japin mendimin e tyre për çështjet qe shtrohen për zgjidhje përpara gjykatës. Mendimet e tyre jepen publikisht dhe duhet te jene te paanshme. Gjyqtaret dhe avokatet e përgjithshëm emërohen me marrëveshje te përbashkët te te gjithë shteteve anëtare, për një mandat gjashte-vjeçar, i cili mund te ripërtërihet me një ose dy periudha te mëtejshme tre-vjeçare.
Çështjet kryesore qe shtrohen për zgjidhje përpara Gjykatës:
1. kërkesa për gjykim paraprak;
2. procedimi për shkelje te detyrimeve qe rrjedhin nga traktatet;
3. procedimi për anulim te një vendimi;
4. procedimi për mosveprim.
Për ta ndihmuar Gjykatën e Drejtësisë për te zgjidhur numrin e madh te çështjeve qe shtrohen përpara saj, si dhe për t’u siguruar një mbrojtje me te mire ligjore qytetareve te Bashkimit, ne vitin 1989 u krijua "Gjykata e Shkalles se Pare". Kjo gjykate është përgjegjëse për zgjidhjen e një numri te caktuar çështjesh, ne mënyrë te veçantë te atyre qe paraqiten nga individët dhe çështjet qe kane te bëjnë me raste te konkurrencës se pandershme midis ndërmarrjeve.
Gjykata Europiane e Drejtësisë dhe Gjykata e Shkalles se Pare kane nga një President, te zgjedhur ndërmjet gjyqtareve për një mandat tre-vjeçar.
Marion Gajda
Student i shkencave politike dhe institucioneve Europiane-Itali-
