|
Teknologji: Uraniumi i zbutur Nga kajtazi - Wednesday, 27 September 2006
|
Për mbushjet klasike bërthamore përdorët uranium i përforcuar 233 ose 235. Mbetja e uraniumit nga përfitimi i 233 dhe 235 është uraniumi i zbutur 238, i cili shfrytëzohet për mbushjen e llojeve të ndryshhme të municionit.
Municioni me uranium të zbutur U-238, është lloj municioni, i cili është prodhuar dhe i futur në përdorim të ushtrisë amerikane shumë vonë dhe si duket, me kalimin e kohës do ta zëvendësojë eksplozivin klasik për mbushje të predhave artilerike dhe të raketave që përdoren për gjuajtjen dhe asgjësimin e objektivave të fortifikuara dhe mjeteve të blinduara luftarake.
Për mbushjet klasike bërthamore përdoret uranium i përforcuar 233 ose 235. Mbetja e uraniumit nga përfitimi i 233 dhe 235 është uraniumi i zbutur 238, i cili shfrytëzohet për mbushjen e llojeve të ndryshme të municionit. Shpërthimi nuklear në përgjithësi dhe ai i shkaktuar nga U-238, përbëhet nga tri faza: goditëse (55%), termike ndriçuese (30%), rrezatuese (15%)U-238, dallohet nga eksplozivi radioaktiv i rëndomtë për faktin se e ka të shkurtuar shumë kohën dhe intensitetin e rrezatimit primar, fakt ky që e bën të aplikueshëm për shfrytëzim për mbushjen e municionit edhe të armëve të lehta të zjarrit (12.7 mm ose 50 BMG). E gjithë faza e rrezatimit primar ku bëhet lirimi i rrezeve gama, të cilat janë të rrezikshme, te uraniumi i zbutur zgjat vetëm një minutë. Pas kësaj, fillon faza e rrezatimit sekondar ku bëhet lirimi i rrezeve alfa dhe beta, të cilat janë me intensitet të vogël dhe nuk shkaktojnë dëme, për shkak se ato mund të ndalen edhe nga rrobat. Ndërkohë, efekti goditës dhe ai termik ndriçues i këtij eksplozivi është shumë i fuqishëm dhe bën që predhat e mbushura me këtë lloj eksplozivi, t’i depërtojnë pa problem blindat e trashësive të mëdha të çfarëdo lloji qofshin.
Fakti tjetër që e bën këtë eksploziv të aplikueshëm për mbushjen e municionit për armë zjarri është mënyra e aktivizimit të tij. Derisa për aktivizimin e eksplozivit që përdoret për mbushjen e bombave klasike nukleare U-235 ose Pu-239 nevojitet sasi e madhe e eksplozivit klasik, për aktivizimin e uraniumit të zbutur mjafton një sasi e vogël. Zakonisht për aktivizimin e uraniumit të zbutur, amerikanët përdorin sasi të vogël të eksplozivit të presuar Pentrit, gjë kjo e cila mundëson që të prodhohen predha të kalibrash të vogël me këtë lloj mbushjeje. Përdorimi i këtij municioni së pari është bërë nga tanket, helikopterët dhe aeroplanët e ushtrisë amerikane gjatë Luftës së Gjirit Persik të vitit 1991. Pastaj një sasi prej 10.000 predhave me mbushje të këtillë është përdorur kryesisht nga aeroplanët amerikanë gjatë intervenimit të NATO-s në Bosnjë në vitin 1995.
Sipas të dhënave që ka mbledhur një institut suedez, i cili përcjellë parametrat e shtimit të radioaktivitetit në vende të ndryshme të botës, thuhet se gjatë intervenimit të NATO-së kundër objektivave të ushtrisë jugosllave në Kosovë dhe Jugosllavi, janë hedhur 31000 predha me uranium të zbutur ku vlera e përgjithshme e uraniumit të zbutur të cilën ato e kanë poseduar është 300 kg. Sasia më e madhe e këtij municioni kryesisht është hedhur nga aeroplanët amerikanë A-10 të cilët kanë operuar kryesisht në territorin e Kosovës.
A-10 Thunderbult është aeroplan i destinuar për asgjësimin e objektivave tokësore dhe në trup ka të vendosur topin rrotullues shtatëtytësh në kalibrin 30 mm. predhat e të cilit janë të mbushura me uranium 238. Gjithashtu me 1985 ushtria amerikanë për topin e tankut amerikan M-1A-1 në kalibrin 120 mm., fut në përdorim fishekun APFSDS-DU (Armor Piercing Fin Stabilized Discarding Sabot-Depleted Uranium), predha e të cilit ka mbushje me uranium të zbutur. Edhe pse mbushja primare e barutit është e futur në gëzhojën me diametër 120 mm. kalibri i predhës është vetëm 40 mm. Predha në fund e ka të ngjitur një masë gome të fortë me diametër 120 mm. e cila e mundëson shfrytëzimin e gjithë energjisë kinetike të fituar nga djegia e barutit. Pas daljes nga tyta, predha shkëputet nga pjesa e gomës dhe kështu ajo deri në objektiv fluturon me shpejtësi të mjaftueshme..
Përpos për mbushjen e predhave, amerikanët uraniumin 238 e shfrytëzojnë edhe për mbushjen e shtresave të blindave të tankeve M-60 dhe M-1A-2 ABRAHAMS, ku ai shërben si element rikthyes,(pasi predha godet blindën, uraniumi 238 aktivizohet dhe nuk lejon depërtimin e sajë në brendësi të tankut).
Fadil Kajtazi – Gjilanfadilkajtazi@hotmail.com.
|
|
| |
| Vlerėso shkrimin | Nota mesatare: 4.75
Votues: 8
| |
|
