Para qindra milionë vjetësh, jeta kafshërore ishte e pranishme vetëm në oqeane. Pastaj, rreth 400 milionë vjet më parë, tragët fosilore na sugjerojnë se një kafshë e quajtur euripterid (eurypterid) la ujin për të ecur në tokë. Ndoshta po u ikte armiqve, ndoshta po kërkonte për ndonjë ushqim të kollajtë, ose ndoshta po kërkonte për një vend të sigurt ku të lëshonte vezët e saj.
(Vijon nga Gjuetari i parë)
 Euripterid, fig. unmc.edu
|
Euripteridët ishin anëtarë të një grupi më të madh që do të pushtonte tokën herë pas here -- një grup i njohur si nyjorë (artropodë). Karakterizuar nga trupa të segmentuar, gjymtyrë të lidhura me kyçe dhe guall të fortë, nyjorët përbëjnë 80% të llojeve të kafshëve që jetojnë sot. Shumë prej tyre i njohim, si gaforret, karavidhet dhe natyrisht, kandrrat.
Paleontologjistët kanë zbuluar kohët e fundit se nyjorët pushtuan tokën jo një herë por shumë herë. Dëshmitë fosilore tregojnë se grupe të ndryshme të kandrrave, shumëkëmbëshave dhe njëqindkëmbëshave, merimangave dhe akrepave -- të gjithë zbritën vetë në breg në kohë të pangjashme.
Me shtojca të përshtatura për të ecur, marrë frymë, ndukur, ndjerë dhe së fundi fluturuar, nyjorët kanë arritur suksese mahnitëse në stere. Vërtetë, krijimi i fluturimit ishte një akt i shkëlqyeshëm heroik i nyjorëve të degës së kandrrave dhe ndoshta përshtatja më e rëndësishme që i lejoi ata të mbizotëronin përfundimisht çdo sistem të banueshëm ekologjik mbi Tokë.
I ndërtuar për të lëvizur
Në laboratorin e tij në Universitetin e Kalifornisë, Bërkli (University of California, Berkeley), biologu Robert Full përdor pajisje që shpesh zbatohen për të studiuar lëvizjen e atletëve të Lojërave Olimpike. Duke pasur për subjekt nyjorët në vend të atletëve Full ka vëzhguar se këto të parët janë mjeshtër në lëvizje. Ata vrapojnë me të shpejtë nëpër terrene të vështira, dhe disa lëvizin jashtëzakonisht shpejt. (Laboratori i tij zbuloi se kacabuni amerikan është njëri prej kandrrave me të shpejtë të botës.)
Pasi analizoi lëvizjet e këtyre kafshëve, Full zbuloi se plani trupor i nyjorit është i paracaktuar për lëvizje të frytshme dhe të ekuilibruara. Gjymtyrët e ndara në segmente të lidhura me kyçe shërbejnë si susta, mbajtëse dhe tronditjeshues për kafshën. Kur ecin apo vrapojnë, shumë nyjorë mbajnë tre këmbë në tokë njëherazi, gjë që i bën ata të jenë në mënyrë të posaçme të ekuilibruar. (Një stol tre-këmbësh nuk tundet kurrë).
Ai zbuloi gjithashtu se lëvizja kërkon shumë pak fuqi mendore, duke i lejuar sistemit të thjeshtë nervor të kësaj krijese aftësinë për t'u përqendruar në detyra më të ndërlikuara.
Full ka ndihmuar gjithashtu vizatuesit e filmit vizatimor A Bug's Life (Jetë kandrre) të Disney't (Diznit) t'i bëjnë lëvizjet e karaktereve të tyre të duken sa më të gjalla. Dhe inxhinierët kanë shfrytëzuar hulumtimet e Full'it për të ndërtuar robotë nënujorë që lëvizin si nyjorët.
Më tej: Formimi i jetës: Gara e armëve biologjike
© 2002 Sea Studios Foundation
Të drejtat e autorësisë së këtij versioni në shqip i përkasin Rruzull.net
Përgatiti për Rruzull.net: Alvin Ekmekçiu
Burimi: amerikania PBS/The%20shape%20of%20life%20
Vė%20re!%20Ky%20shkrim%20nuk%20lejohet%20tė%20kopjohet%20dhe%20tė%20pėrdoret%20pėr%20qėllime%20komerciale%20(fitimprurėse).%20Mbi%20lejet%20e%20pėrdorimit%20tė%20shkrimeve%20tė%20© Rruzull.net lexo këtu.
|
