Ushtritė private, tė ashtuquajturat kompani private ushtarake po krijohen nga njė numėr nė rritje vendesh qė po ballafaqohen me sfida nė fushėn e sigurimit, por qė kanė burime tė kufizuara. Lufta nė Irak ka krijuar njė pikė-kthese pėr kėtė industri kontradiktore.
Ata janė ushtarė tė cilėt punojnė pėr rrogė e jo pėr flamur. Ata janė pėrdorur nė konfliktet mė kontradiktore, nė mėnyrė qė kėto vende tė mohojnė pėrgjegjėsinė, nė tė njejtėn kohė qė pėrpiqen tė arrijnė synimet e tyre politike. Dikur tė quajtura mercenare, kėto grupe tė armatosura tani i referohen vetes si Kompani Private Ushtarake.
Gjithnjė e mė tepėr ato po futen nė luftė pėrkrah forcave ushtarake e jo pėr ti zėvendėsuar ato. Por cilido qoftė emri i tyre konsumatorėt i duan ata pėr shkak tė aftėsisė sė tyre tė veēantė. Kėta janė njerėz me prirje pėr tė shkaktuar dhunė qė njė njeri i zakonshėm nuk mund ta bėjė. Nė shumė raste ėshtė njėlloj sikur merr nė punė qenė sulmues.
Nė vitet 90-tė ka patur shumė raste kur kompanitė private ushtarake kanė pėrdorur dhunė pėr qėllimet qė i kishin caktuar punėdhenėsit e tyre.
Njė Kompani ushtarake private e quajtur Executive Outcomes ishte shumė e ndėrlikuar nė konfliktet nė Angolė, Siera Leone dhe gjetiu nė Afrikė.
Njė kompani tjetėr e quajtur Sandline ishte angazhuar nė Papuan Guinea e Re pėr tė shtypur kryengritėsit tė cilėt kishin futur nėn kontroll njė minierė tė vlefshme nė Bougaiville. Mė 1998, kompania Sandline dhe udhėheqėsi i saj, koloneli Tim Spicer, u ftuan nga qeveria e Siera Leones pasi Britania e Madhe refuzoi tė pėrfshihej drejtpėrdrejt nė problemet e brėndshme tė atij vendi.
Njė prirje qė vihet re shpesh me veprimet e kompanive private ushtarake, ėshtė grabitja e pasurisė sė kėtyre vendeve. Ari, nafta, diamanti janė nė tė vėrtetė ato qė paguajnė pėr kėto kompani private ushtarake nė vende tė tilla tė vogla ku kėto janė burimet kryesore tė ekonomisė. Nganjėherė, megjithėse rallė ato dhurohen me koncensione tė drejtpėrdrejta.
Mirėpo qė nga vitet 1990 imazhi i kėtyre kompanive private ushtarake pėr luftė ose pėr plaēkitje, nė vendet nė zhvillim, ėshtė zėvendėsuar nga njė forcė tjetėr kontraktore qė ndihmon ushtrinė e rregullt tė njė vendi me profesionistė me pėrvojė qė sjellin aftėsi tė paēmushme pėr vendet me kriza.
Termi Zgjidhja e Konflikteve dhe emri i saj i pėrgjakshem ėshtė zėvendėsuar me terrmin Operacione Paqeruajtėse. Pas luftės sė Irakut vitin e kaluar ėshtė krijuar njė rast ideal pėr kėto operacione me imazhe mė tė mira dhe llogaritet se kėto kompani private do tė fitojnė mė tepėr se 50 miliardė dollarė pėr rindėrtimin e Irakut.
Doug Brooks ėshtė me Shoqatėn Ndėrkombėtare pėr Operacione Paqeruajtėse. Ekzistojnė 3 kategori. Janė kompanitė e sherbimeve logjistike, kompanitė e sherbimeve jo-vdekjeprurėse, kemi kompanitė ushtarake private qė bėjnė stėrvitjen dhe mė nė fund kemi kompanitė private tė sigurimit qė tani janė duke kryer sherbimet e sigurimit.
Nė Irak, kompanitė logjistike po punojnė me kamionė dhe po kryejnė detyra tė ashtu-quajtura prapa-vije duke lenė tė lirė ushtarėt e zakonshem pėr detyrat paqeruajtėse.
Forcat irakiane po stėrviten mė sė shumti nga kėto kompani kontraktuese nė mėnyrė qė trupat ushtarake amerikane dhe ato tė aleatėve tė pėrdoren gjetiu.
Gjatė mė tepėr se njė viti qė autoriteti i pėrkohėshem irakian ka udhėhequr Irakun, administratori Paul Bremer dhe zyrtarė tė tjerė tė lartė janė mbrojtur nga kompani tė tjera private tė sigurimit.
Burimi: Ējanė kompanitė private ushtarake dhe si funksionojnė ato/ZA
|