Në trillimet shkencore, krimbvrimat (wormholes) quhen ndonjëherë ylldyer (stargate); ato ofrojnë një shkurtim rruge midis dy pikave të hapësirës shumë larg njëra-tjetrës. Kërce përmes një krimbvrime hipotetike, dhe mund të dalësh pas disa minutash në anën tjetër të galaksisë. Natyrisht që krimbvrimat pajtohen me Teorinë e Përgjithshme të Relativitetit, ku gravitacioni shtrembëron jo vetëm kohën por edhe hapësirën. Kjo teori lejon atë që i ngjan rrugëve të tjera të mundshme apo itinerare tuneli që lidhin dy pika të hapësirës. Ashtu si një tunel që kalon nën një kodër mund të jetë më i shkurtër se rruga mbi sipërfaqen e saj, një krimbvrimë mund të jetë më e shkurtër se rrugëtimi i zakonshëm përmes hapësirës së zakonshme.
Vijon nga Udhëtim prapa në kohë
Krimbvrima u përdor si një mjet trillues nga Carl Sagan në novelën e tij Contact (Lidhje) të vitit 1985. Të frymëzuar nga Sagan, Kip S. Thorne (Thorn) dhe bashkëpuntorët e tij të California Institute of Technology (Instituti i Teknologjisë në Kalifornia) i vunë vetes për qëllim të gjenin nëse krimbvrimat pajtoheshin me fizikën që njohim. Pika e tyre e nisjes ishte që një krimbvrimë mund t'i përngjante një grope të zezë pasi që është një gjë që ka një gravitacion të rëndshëm. Por ndryshe nga një gropë e zezë, që të ofron një udhëtim njëkahësh për në askund, një krimbvrimë do të kishte një dalje si edhe një hyrje.
Që krimbvrima të jetë e kalueshme duhet të përmbajë atë që Thorne e ka emërtuar lëndë e huaj (exotic matter). Në fakt, kjo është diçka që do të prodhonte kundërgravitacion për të luftuar prirjen natyrale të një sistemi masiv për t'u shembur përbrenda duke u kthyer në një gropë të zezë nën peshën e saj të tejskajshme. Kundërgravitacioni, ose ndryshe sprapsja gravitacionale, mund të prodhohet nga energjia negative ose shtypja. Gjendjet e energjisë negative njihet të ekzistojnë në njëfarë sistemesh kuantike, çfarë sugjeron se lënda e huaj e Thorne's nuk përjashtohet nga ligjet e fizikës, ndonëse është e paqartë nëse mund të arrihet të mblidhet një sasi e mjaftueshme lëndë kundërgravitacionale për të bërë një krimbvrimë të qëndrueshme.
Thorne dhe shokët e tij të punës e kuptuan shpejt se nëse arrihej të krijohej një krimbvrimë, atëherë mund të kthehej pa vështirësi në një makinë kohe. Një astronaut që do të kalonte përmes një të tille mund të dilte jo vetëm diku tjetër në gjithësi por edhe dikur, qoftë në të ardhmen apo në të shkuarën.
Për të përshtatur një krimbvrimë për udhëtim në kohë, njëra prej gojave të saj mund të rimorkiohet pas një ylli neutronesh dhe të vendoset pranë sipërfaqes së tij. Forca tërheqëse e këtij ylli do të ngadalësonte kohën pranë gojës së krimbvrimës, në atë mënyrë që të mblidhet dalëngadalë një ndryshim kohor midis fundeve të krimbvrimës. Pastaj, nëse të dy gojat do të liheshin në një vend të përshtatshëm në hapësirë, ky ndryshim kohor do të mbeste i ngrirë.
Ta marrim sikur ndryshimi kohor të ishte 10 vjet. Një astronaut që do të kalonte përmes një krimbvrime do të kërcente 10 vjet në të ardhmen, ndërsa një astronaut që do të kalonte nga drejtimi i kundërt do të kërcente 10 vjet në të shkuarën. Pra astronauti i dytë mund të kthehej në shtëpi përpara kohës që e la atë. I vetmi kufizim është që astronauti nuk mund të kthehet në një kohë përpara se të ndërtohej krimbvrima.
Ka mundësi që hapësira kozmike të ketë një natyrë të tillë që të jetë e depërtuar nga krimbvrima të mbetura që nga Bumi i Madh. Nëse po, një mbiqytetërim mund të marrë nën kontroll një të tillë. Apo, krimbvrimat mund të krijohen në mënyrë të natyrshme në një shkallë të imët, të ashtuquajtur shkallë e Planck'ut (Plankut), rreth 10 në faktor të 20 të një bërthame atomike. Në parim, një krimbvrimë kaq e imët mund të stabilizohet nga një puls energjie dhe pastaj në ndonjë mënyrë të fryhet në përmasat që do të na nevojiteshin.
Vijon me Paradokset e udhëtimit ndër kohë
Përgatiti : Alvin Ekmekçiu Burimi: How to Build a Time Machine, Paul Davies, Scientific American, numri i shtatorit 2002 Vë re! Ky shkrim nuk lejohet të kopjohet dhe të përdoret për qëllime komerciale (fitimprurëse). Mbi lejet e përdorimit të shkrimeve të © Rruzull.net lexo këtu.
|