Disa kompani po pėrpunojnė plane qė shkojnė nga eskursionet nė orbitė e deri tek ndėrtimi e shfrytėzimi i hoteleve nė hapėsirė. Kohėt e fundit, njė mjet fluturues i ndėrtuar privatisht - SpaceShipOne financuar nga Paul Allen, njė nga themeluesit e Korporatės Microsoft- udhėtoi 100 kilometra mbi sipėrfaqen e Tokės, nė hapėsirėn brenda orbitės sė planetit tonė, dhe u kthye pa probleme duke fituar kėshtu ēmimin prej 10 milionė dollarėsh tė ofruar nga njė fondacion privat me qendėr nė Dallas tė Texasit.
Projektuesi i aeroplanit, konstruktori i aeronautikės Burt Rutan tha se priste qė nė vitet qė vijnė, fluturimet me ēmim tė arėsyeshėm tė njerėzve nė hapėsirė tė bėhen realitet dhe se turistėt do tė jenė tė interesuar tė paguajnė pėr njė udhėtim tė tillė dhjetėminutėsh njė herė nė jetėn e tyre.
Shumė prej atyre qė po vėshtronin fluturimin e SpaceShipOne, nuk ishin shkencėtarė hapėsire, inxhenierė apo matematicienė. Ishin njerėz qė u bėnė dėshmitarė tė kėtij fluturimi dhe thanė me vete: Njė ditė mund tė fluturoj me kėtė mjet, thotė Robert Oler - pilot dhe bashkthemelues i Grupit Lake Clear, qė pėrpiqet pėr njė pėrfshirje mė tė madhe private nė fluturimet nė kozmos.
Nėse NASA nuk del nga ajo lloj veprimtarie qė mund tė realizohet nga industria private, fluturimet nė hapėsirė nuk do tė ecin dot pėrpara. Me njė politikė kompetente, industria private mund tė fillojė furnizmin e stacionit hapėsinor dhe ta plotėsojė atė me personel, thotė Oler.
Por ai tėrheq vėmendjen se kompanitė private qė pėrpiqen tė bėjnė fluturime pėrtej orbitės mund tė hasin nė vėshtirėsi.
Prodhimi i energjisė reaktive dhe diegia e oksigjenit dhe hidrogjenit, zjarri qė del nga pas pėr tė krijuar shpejtėsinė e duhur tė daljes nė orbitė, janė gjėra tė rrezikshme dhe, tani pėr tani, tepėr tė kushtueshme, thotė David Lestma, astronauti i NASA-s nė Qendrėn Hapėsinore Johnson pranė Houstonit. Ai thotė se agjencia e hapėsirės inkurajon nismat nė sektorin privat dhe sė shpejti do tė ofrojė shuma tė mėdha pėr ide pėrmes tė ashtuquajturve Ēmime tė Shekullit.
Ai thotė se mund tė ketė gjithashtu pengesa ligjore pėr sipėrmarrjet private tė hapėsirės. Nėse diēka shkon keq, atėherė kush ėshtė pėrgjegjės? Pėr njė fluturim tė financuar nga qeveria, pėrgjigjet kjo e fundit prandaj NASA do tė jetė gjithmonė pjesmarrėse nė misione tė tilla.
Oler shton se pėr nxitjen e njė veprimtarie mė tė madhe tė sektorit privat nė hapėsirė nevojiten kontrata nga NASA dhe agjenci tė tjera tė qeverisė, tė ngjashme me kontratat e postės ajrore qė qeveria pati pėrdorur pėr tė inkurajuar aviacionin nė hapat e tij tė parė. Sipas zotit Lestma, NASA ėshtė e hapur ndaj ideve tė tilla.
Burimet: E ardhmja e fluturimeve nė hapėsirė/ZA
Fluturim privat nė kozmos/BBC
Space-Ship-1 bėri sot fluturimin e parė privat hapsinor
|
