Qytetet zėnė vetėm 2% tė sipėrfaqes sė rruzullit tokėsor por, sipas OKB, nė to jetojnė 2.86 miliardė njerėz, gjashtė nė dhjetė banorė tė planetit tonė tė cilėt shpenzojne 75% tė burimeve materiale dhe financiare, ndėrkohė qė prodhojnė 75% tė ndotjes botėrore.
Sipas OKB, brenda vitit 2030 ky numėr pritet tė dyfishohet kur edhe popullsia qytetare do tė arrijė shifrėn 4.98 miliardė. Nė vitet qė pasojnė popullsia e vendeve nė zhvillim do tė rritet mesatarisht ēdo javė me njė qytet prej 1 milion banorėsh.
Londrės iu deshėn 130 vjet pėr tė kaluar nga 1 nė 8 milionė banorė. Bankokut i janė dashur 45 vjet; Dakes 37 vjet; ndėrsa Seulit 25 vjet. Ka qytete nė Lindjen e Mesme qė e dyfishojnė popullsinė nė 10 vjet. Edhe Tirana e ka dyfishuar popullsinė dhe trefishuar sipėrfaqen e ndėrtuar brenda njė dekade. Ndėrkohė qė mjaft nga keto qytete nuk janė vetėm vendbanime, por mbi tė gjitha motorė tė vėrtetė tė prodhimit ekonomik. Pėr shembull, Bombei nė Indi prodhon 1/6 e GDP sė vendit.
San Paolo nė Brazil ėshtė rritur nga 189 ne 900 km2 nga viti 1930 nė 1988. Bankoku ėshtė rritur nga 67 km2 nė fund tė viteve 50, nė 426 km2 nė mesin e viteve 90. Rajoni i madh i Pekinit sot shtrihet nė pothuajse 17000 km2.
Rajoni i madh i Shangait llogaritet 83 milionė banorė. Ndėrsa rajoni Hong-Kong, Guangdong, Shenzen ka 120 milionė banorė.
Qytetėrimi masiv tashmė ėshtė bėrė njė dukuri e shpejtė mbarėbotėrore. Shumicėn e emigrantėve janė vendosur nė qytete tė pėrbindshme, me varfėri tė tejskajshme, korrupsion, rrezik tė lartė epidemish, me dhunė, kriminalitet dhe pasiguri, sidomos pėr vendet nė zhvillim. Pėrfundimi ėshtė se gati 1 miliard njerėz sot nė botė jetojnė nė qytete baraka dhe zona me ndėrtime tė jashtėligjshme.
Kush arrin sot nė kufijte e qytetit tė Lagosit njė nga qytetet e mėdha kryesore tė Afrikės poshtė Saharės do tė ndeshet me njė realitet tronditės: njė lumė njerėzish qė ecin me gjithė ēkanė trashėguar nė kurriz; tokė e shkatėrruar; lumenj tė tejndotur; fėmijė nė plehra e bajga; njė kaos i plotė ku mbijeton korrupsioni dhe dhuna.
Ndėrkohė metropolet e vendeve mė tė zhvilluara sot duhet tė zgjidhin problemin e braktisjes sė qendrave tė qyteteve nė favor tė periferive, shqetėsimin e rritjes dhe bllokimit tė trafikut, dukurinė e rritjes sė ēmimit tė pronave tė patundshme dhe tė tensioneve kulturore nė qytet dhe emigracionin qė po shkon nė kufij kėrcėnues.
Qyteti Kitsault nė Kolumbinė Britanike, Kanada, ėshtė nxjerrė nė shitje me vlerėn fillestare 7 milionė dollarė kanadezė. Me njė pamje panoramike pėrballė oqeanit dhe me mjaft pyje nė shpinė, qyteti me sipėrfaqe 80 hektarė, qė ka komplekse apartamentesh e vilash, spital, pishina dhe palestra, qendėr tregtare, bibliotekė, teatėr, etj. ėshtė braktisur qė prej vitit 1982, vit kur u mbyll edhe miniera e fundit e afėrt me qytetin.
Burimi: B. Aliaj, Shekulli 26/09/2004
|
