Pėrmes duarve pėrkapim botėn dhe i japim asaj formė. Duart mund tė ledhatojnė dhe rrahin, pajtojnė dhe lėndojnė. Ato shprehin ndjenjat tona dhe janė vegla tė intelektit tonė. Vetė Aristoteles qė atėhere e kishte kuptuar veēorinė e duarve, kur i cilėsonte si vegla tė tė gjitha veglave.
Mjetet e para qė njeriu ka pėrdorur pėr ta kuptuar tė tjerėt kanė qenė duart. Komunikacioni nisi pėrmes gjesteve. Dhe mė pas erdhėn fjalėt.
Dora u mėsoi njerėzve tė flasin. Dikur stėrgjyshėrit tanė nisėn tė tregonin me dorė sendet dhe pastaj t'u bashkangjisnin tingujt. Gishti tregues u dha sendeve emrin e tyre.
Edhe tani pas 40 000 vjetėsh arrimė akoma ta kuptojmė gjuhėn e duarve. E pėrcjellur nga brezi nė brez, kjo gjuhė e pėrgjithshme shenjash e kohėve tė hershme tė njerėzve ka mbetur e ruajtur. Ēdo njeri e kupton atė, edhe nė foltė kinezēe, rusisht, gjermanisht, shqip apo suaheli.
Pėrmes duarve mėsojnė njerėzit tė numėrojnė.
Sistemin dhjetėsh e keni nė duart e tuaja. Po ta shohėsh me qėllimin e mirėfilltė tė numėrimit sistemi dymbėshjetėsh do tė ishte mė praktik, pasi ky numėr ėshtė i mundur tė ndahet nė tre apo katėr pjesė tė plota, dita ka dymbėdhjetė orė, po kaq edhe nata. Ndėrsa viti ndahet nė 12 muaj. Por njeriu ka nė pėrdorim vetėm dhjetė gishta. Prandaj edhe feston pėrvjetoret dhjetėvjeēare, qindvjeēare apo mijėvjeēare.
Shkencėtarėt kanė zbuluar se edhe kafshėt mund tė numėrojnė deri nė tre.
Dora e bėri njeriun atė qė ėshtė sot
Kryevepra dorė ėshtė e pėrbėrė nga 27 kocka dhe 36 nyje. Asnjė dorė nuk i ngjan tjetrės, as e majta sė djathtės. Gjasat qė dy njerėz tė kenė tė njėjtėn gjurmė gishtėrinjsh janė njė nė njė miliardė. As edhe vetė binjakėt njėvezėsh nuk kanė tė njėjtėn gjedhe.
Pėr tė lėvruar dorėn e njeriut nevojitet mė tepėr vend nė tru sa ēka i nevojitet ndonjė qenieje tjetėr pėr organin e saj kapės. Kaq i madh ėshtė ky vend sa i vėnė nė pėrpjesėtim me vendin e organeve tė tjera duart duhet tė ishin gjigande.
Njeriu ka arritur tė ndėrtojė makineri qė janė mė inteligjente se vetė ai. Por shkencėtarėt nuk kanė arritur akoma tė krijojnė njė makineri qė ėshtė e zonja tė bėjė po ato veprime qė bėn dora jonė.
Pėrgatiti
Alvin Ekmekēiu
Burimet:
Revista gjermane Bild der Wissenschaft e datės 23.09.2003
Libri "Die Hand. Werkzeug des Geistes" i Marco Wehr dhe Martin Weinmann
Libri "Hände berühren, begreifen, formen" i Karl Gröning.
Vė re! Respekto punėn tonė ! Mos pėrdor shkrimet e kėsaj reviste pa lejen tonė dhe pa vėnė nė dukje se puna e kujt ėshtė !
|