Eksperimentet me krimba të pasegmentueshëm (nematoidë) kanë treguar se vetëm një numër tepër i vogël gjenesh bëhen më pak të afta ndërsa qelizat tona mplaken.

Por nëse ato dështojnë, efektet mund të jenë shkatërruese gjë që na lë të kuptojmë, nga ana molekulare, se përse trupat tanë fishken.

Mplakja

Askush nuk e din me saktësi se përse mplakemi. Disa shkencëtarë arsyetojnë se pasi një organizëm kalon moshën e shumimit bëhet më pak i dobishëm për brezat e ardhshëm kështu që nis ngadalë të venitet.

Ka teori të ndryshme që përpiqen të shpjegojnë se çfarë ndodh me qelizat që i bën ato të veprojnë ashtu si veprojnë duke sjellur ndryshime në trupin tonë që çojnë në mplakjen e tij. Teoria më e përhapur është ajo sipas të cilës qelizat mplaken, ato bëhen gjithnjë e më pak të efikase si dhe gjithnjë e më pak të afta të heqin tutje mbeturinat dhe produktet toksike. Me sa duket, ato nuk janë aspak në gjendje të punojnë - dhe vdesin.

Këqyrja

James Lund i Qendrës Mjekësore të Universitetit të Stanford'it në SHBA bashkë me kolegët e tij bënë kërkime mbi ndryshimet e mundshme të gjeneve ndërsa organizmi mplaket duke rritur tufa të krimbit të mirëstudiuar të pasegmentueshëm të quajtur 'C. elegans'. Kjo është kafsha e parë fare gjenomën e së cilës shkenca ka arritur të dekodojë.

Krimbat u lejuan të rriteshin nga një deri në gjashtë mosha të përcaktuara prej 3 deri 19 ditësh, kohë pas së cilës pak organizma të tillë mund të mbijetonin normalisht.

Materiali gjenetik u shkëput më pas nga qelizat e krimbave dhe u vendos nëpër cifla mikrotabelash DNA'je. Këto pajisje ishin në gjendje të dallonin se cilat prej 19 626 gjeneve të njohura të krijesës në fjalë ishin vepruese dhe në cilat faza të jetës së saj.

Këqyrja tregoi se gjatë jetës së këtij krimbi, 201 gene ndryshuan mostrën e veprimtarisë të tyre.

Më pas studiuesit i ndanë 201 gjenet në dy grupe. Në të parin u përfshinë gjenet që ndryshuan kur krimbi ishte i ri por që më vonë treguan një veprimtari të qëndrueshme. I dyti përmbante gjenet që ndryshuan në fazën më të vonshme të organizmit.

Gjenet e ndemjes

Në grupin e dytë kishte 164 gjene. Dhe, çfarë ishte më interesante për studiuesit, ky grup përmbante dy të ashtuquajtura gjene ndemjeje (stresi) - ndonjëherë të quajtura 'heat-shock genes'.

Kjo sipas shkencëtarëve ishte me rëndësi pasi në gjenomën e këtij krimbi ka vetëm 26 gjene ndemjeje që njihen. Të gjesh dy të tilla në një grup prej 126 është tepër domethënëse.

Proteinat e bëra prej gjeneve të ndemjes kanë një rol të rëndësishëm në kanatimin dhe kallupimin e proteinave të tjera gjë që është thelbësore që ato të funksionojnë si duhet.

Nëse proteinat e ndemjes nuk punojnë si duhet, mund të kemi një përqendrim proteinash të shformuara dhe të dëmshme brenda qelizës që do të keqësonin funksionimin e saj dhe do ta mplaknin atë.

Studiuesit në fjalë thonë se vëzhgimi i kryer prej tyre, që një numër relativisht i vogël gjenesh ndryshojnë përgjatë jetës së një krimbi, përputhet me idenë se mplakja shkaktohet prej dëmtimit molekulor që përqendrohet në qelizë derisa këto të fundit vdesin, bashkë me organizmin.

Përfundimet e nxjerra nga ky studim mund të sigurojnë të dhëna të rëndësishme për eksperimentet e ardhshme ku do të shihet nëse mund të zgjatet jeta e qelizave.