Bota ėshtė prapėseprapė tepėr e vogėl. Ndoshta dhe ti je vetėm tre hapa larg Usama Bin Laden-it nėse pėr shembull njeh dikė qė njeh njė islamist i cili ka marrė pjesė nė mbledhjen e islamistėve tė organizuar nga Bin Ladeni nė Shqipėri.
Gjashtė shkallė ndarjeje
Psikologu i Universitetit tė Harvard'it Stanley Milgram tregoi nė vitin 1967 sesi tė gjithė njerėzit nė botė ndodhen vetėm 5 hapa prej njėri-tjetrit, pra i ndajnė gjashtė shkallė. Ai arriti nė kėtė pėrfundim pėrmes njė eksperimenti qė bėri duke dėrguar disa letra nė adresa tė gabuara. Personave qė u erdhėn letrat iu desh tė gjenin personat e vėrtetė tė cilėve iu adresohej letra.
Studimi i tij ėshtė kritikuar vitet e fundit, por idea qė solli ky studim, sipas tė cilit tė gjithė njerėzit nė botė janė tė lidhur me njėri-tjetrin pėrmes njė rrjeti tė njohurish (kontaktesh), ka mbijetuar.
Pjesėn mė tė madhe tė rrjeteve shoqėrore ėshtė e vėshtirė pėr t“i pėrkufizuar, si dhe ka njė farė mėdyshje mbi se nė cilat raste me tė vėrtetė kemi njohje ndėrmjet njerėzish.
Njė rast i qartė njohjeje midis njerėzve ėshtė ai i trajtuar nė njė studim tė kryer nga njė grup studiuesish suedezė tė universitetit tė Stokholmit sė bashku me bashkėpuntöret e tyre amerikanė mbi rrjetin seksual tė suedezėve.
Studiuesit pėrdorėn nė studimin e tyre njė pyetėsor i cili iu parashtrua 2 810 suedezėve. Pyetjet kishin tė bėnin me numrin e personave me tė cilėt tė pyeturit kishin pasur seks vitin e fundit dhe numrin e kontakteve seksuale pėrgjatė tėrė jetės sė tyre.
Nga trajtimi i pėrgjigjeve pėrmes njė modeli matimatikor u shfaq njė monstėr e qartė. Pjesa mė e madhe kishte pasur vetėm pak partnerė. Ndėrsa njė grup i vogėl doli tė kishte pasur njė numėr tepėr tė madh kontaktesh seksuale. Dikush kishte pasur deri nė 600 partnerė.
Qė njė pjesė e vogėl e tė pyeturve mbizotėronin numrin e pėrgjithshėm tė kontakteve seksuale mund tė ishte me interes pėr shembull pėr qeverinė nėse kjo do tė donte tė dilte me informacione pėr njė seks mė tė sigurtė. Nė kėtė rast ėshtė e rėndėsishme tė mbėrrihen ata qė janė mė sė tepėrmi aktivė nga ana seksuale pasiqė veprimet e tyre kanė njė rėndėsi tė madhe pėr pėrhapjen e mundshme tė sėmundjeve seksuale.
Sot studiuesit studiojnė rrjete brenda fushave tė ndryshme si p.sh. nė diturinė shoqėrore, biologji, matematikė dhe fizikė. Njė rrjet ėshtė si njė pėlhurė merimange e thurur nė mėnyrė tė tillė ku shumė fije bashkohen nė pika kontakti, ose nyje, tė cilat gjithashtu janė tė lidhura midis tyre pėrmes hallkash.
Rjetet qė cilėsojnė marrėdhėniet shoqėrore janė tė ndėrlikuara. Njė mėnyrė pėr ta kuptuar mė mirė njė sistem tė tillė ėshtė tė hetosh se si ky ėshtė i thurur. Nėse arrihet tė shihet se si pjesė tė ndryshme tė kėtij sistemi tė ndėrlikuar janė tė lidhura me njėra-tjetrėn atėherė mund tė gjejmė aty pėrgjigjen mbi sesi njė rrjet i tillė do tė sillej ndaj njė ndikuesi apo sa i brishtė ėshtė vetė sistemi.
Rrjetet e rastitėsishme
Njė rrjet i rastėsishėm tregon tė ashtuquajturin ndarjen Poison. Bėhet fjalė pėr njė term matematikor qė tregon se si pjesa mė e madhe e nyjeve kanė pothuajse tė njėjtėn numėr hallkash ndėrsa njė pjesė e vogėl kanė disa mė tepėr apo disa mė pak.
Njė shembull i tillė ėshtė harta e rrugėve ku qytetet janė nyjet dhe rrugėt janė hallkat.
Rjetet e zhveshur
Rrjetet si ai seksual hyjnė tek rrjetet e zhveshur. Ky lloj rrjeti dallohet nga tė tjerat nė atė qė pjesa mė e madhe e nyjeve tė tij (njerėzit, nė rastin e rrjetit seksual) janė tė lidhura midis tyre pėrmes njė numri tė vogėl hallkash. Ndėrsa njė grup i vogėl nyjesh kanė njė numėr tepėr madh lidhjesh me tė tjerat.
Vitet e fundit, grupe tė ndryshme studiuesish kanė treguar se pikėrisht rrjetet e zhveshura janė mė tė zakonshme nga ēfarė mendohej, pavarėsisht nėse kanė tė bėjnė me mėnyrėn e thurjes sė internetit apo me mėnyrėn e bashkėveprimit tė pjesėve tė njė qelize.
Shpeshherė nevojitet njė numėr tepėr i madh tė dhėnash pėr tė pasur njė ide se me ēfarė lloji rrjeti kemi tė bėjmė.
Nė www (world wide web rrjeti mbarėbotėror) faqet janė vetė nyjet ndėrsa lidhjet qė janė bėrė nga kėto faqe pėr nė faqe tė tjera janė hallkat. Albert-Lįszló Barabįsi, qė ėshtė profesor fizike nė universitetin Notre Dame nė Indiana tė SHBA-sė, sė bashku me trupėn e tij ka studjuar pikėrisht kėtė rrjet mbarėbotėror. Ata ndėrtuan njė robot kėrkues i cili mblidhte tė dhėna. Pėr ēdo faqe qė roboti gjente, kėqyrte numrin e hallkave qė sillnin pėr tek kjo faqe dhe numrin e hallkave tė kėsaj faqeje qė tė ēonin pėr nė faqe tė tjera. Kur u analizuan tė dhėnat qė solli roboti doli se www ishte njė rrjet i zhveshur.
Edhe vetė interneti, nyjet e tė cilit janė kompjuterat e lidhur nė linjė dhe hallkat janė kabujt qė i lidhin, ėshtė rrjet i zhveshur.
Njė rrjet i zhveshur ėshtė edhe vetė trafiku ajror i njė vendi. Pjesa mė e madhe e aeroporteve kanė vetėm disa hallka, lidhen vetėm me pak aeroporte, por njė numėr i vogėl i aeroporteve kanė lidhje me shumė aeroporte tė tjera.
Njė rrjet i zhveshur ėshtė i fortė. Edhe sikur tė prisheshin disa nyje tė tij rrjeti do tė vazhdonte tė egzistonte. Mund tė hiqen deri mė 80 % tė pikave tė kontaktit tė njė rrjeti tė zhveshur pa e shkatėrruar vetė rrjetin. Por kjo vlen vetėm pėr rastin kur nyjet qė do tė hiqeshin do tė ishin zgjedhur rastėsisht. Nėse do tė hiqeshin me qėllim nyjet e mėdha, qė kanė mė tepėr hallka, atėherė do tė mjaftonte tė hiqeshin pak tė tilla qė rrjeti tė shkatėrrohej.
Studimi mbi mėnyrėn e bashkėveprimit tė rrjeteve tė proteinave mund tė ēonte nė krijimin e ilaēeve mė tė mira. Nėse do tė njiheshin mirė rrjetet e qelizave do tė bėhej e mundur tė goditej ajo proteinė e ndonjė virusi, apo sėmundjeje qė do sillte efektin mė tė vogėl nė rrjedhjen natyrore si dhe efekte mė tė vogla anėsore.
Pėrgatiti
Alvin Ekmekēiu
Burimi: Dagens Nyheter
Vė re! Respekto punėn tonė ! Mos pėrdor shkrimet e kėsaj reviste pa lejen tonė dhe pa vėnė nė dukje se puna e kujt ėshtė !
|