|
Shėndeti: Sėmundjet mė vdekjeprurėse nė botė (pjesa I) Nga dr. Lec Shiroka - E martė , 22 janar 2002
|
Semundje te ndryshme e kane shoqeruar njerezimin qe nga fillimet e tij e deri ne ditet tona. Shume prej tyre jane vene nen kontroll, disa jane eradikuar plotesisht e pak jane ato semundje te cilat jane akoma te tmerrshme ne forcen e plote te tyre.
Qe nga vitet `70 jane me shume se 20 semundjet, e panjohura me pare, per te cilat nuk kemi identifikuar nje trajtim te plote efektiv. Raste te tyre shihen ne cdo vend te botes, mjekesia po monitorizon zhvillimin e po perpiqet perdite qe ta kufizoje perhapjen e semundjeve te tilla, te zbuloje vaksina e kura te reja, pa permendur ketu zhvillimet me te fundit ne progres:
si inxhinieria gjenetike, zbulimi i plote i gjenomit njerezor (harta e gjeneve), manipulimet cito-molekulare e deri te nanoteknologjia ne ndihme te mjekesie.
Te shohim me te rendesishmet prej ketyre semundjeve, te cilat jane nder me te rejat e sjellin frike te ekspertet e mjekesise e ne mbare popullaten !
1. VIRUSI NIPAH.
Merr emrin nga vendi i zbulimit te tij (Nipah, Malajzi ne 1999). Megjithese ka shkaktuar pak "shperthime" aftesia e tij per tu shnderruar e levizur nepermjet kafsheve e njerezve dhe vdekshmeria e larte e ben kete virus nga me te tmerrshmit e semundjeve te reja.
Mendohet se bartes eshte lakuriqi i nates, por semundja eshte pare dhe tek derrat, qente e macet.
Njerezit e marrin kete virus duke u ushqyer me mishin e kafshes se infektuar ose nga gervishtjet e tyre.
Periudha e inkubacionit eshte 4-18 dite, e duket si gripi ne fillim. Pastaj vazhdon e prek trurin, duke sjelle konvulsione e me pas koma. Gjysma e te semureve vdesin e nuk kemi trajtim per te. Deri tani 109 njerez kane vdekur.
2. H5NI (Avian Flu)
Ne Maj 1997 ekspertet boterore te gripit u frikesuan se mos po perhapej nje Pandemi e madhe gripi, e nje masiviteti te tille te papare qe nga koha e Gripit Spanjoll ( 1918 ) .
Shkaku ? Nje djali 3 vjecar ne Hong Kong i kish rene gripi i pulave. Normalisht virusi i gripit peson ndryshime (mutacione) gjate kalimit nga shpendet te derrat e me pas tek njerezit. Por ky tip kishte kapercuer barrieren e specieve, duke sjelle nje tip te ri virusi te gripit per te cilen njerezit nuk kane rezistence natyrale.
Per gripin nuk ka kure, e per kete tip te ri nuk ka vaksine. Ky tip gripi u ra 18 veteve, 6 vdiqen: pas therjes e groposjes se 1.4 milion pulave semundja u vu nen kontroll.
3. nvCJD - (new variant of CJD/ variant i ri i semundjes se "lopes te cmendur" .
Kjo semundje u zbulua ne vitet `20 si gjendje e rende qe prekte moshat e vjetra.
Semundja e quajtur KRAUTZFELD-JAKOB ( CJD -> Creutzfeldt-Jacob disease) eshte forma njerezore e semundjes te cilen te kafshet e quajme semundja e "lopes se cmendur"- (BSE ose mad cow disease).
Por ne 1996 Grupi Special Kombetar per monitorizimin e kesaj semundje (CJD) ne Britanine e madhe (me qender ne Edinburgh) identifikoi nje tip te kesaj semundje te panjohur me pare nga shkenca, variant i ri i CJD, ku mosha mesatare e viktimave ishte 29 vjec !
Jane gjetur lidhje me ekspozimin, NDOSHTA nepermjet ushqimit, ndaj nje semundje te ngjashme tek gjedhi e quajtur Encefalopatia Spongjiforme Bovine ( BSE-Bovine spongiform encephalopathy ose Semundja e Lopes se Cmendur).
Ne fillim te kesaj semundje pacienti kalon ne depresion dhe nje ndjenje te cuditshme si " ngjitje" e lekures. Me pas kemi humbje te balances, e ne stadin e vdekjes i semuri eshte komplet i imobilizuar dhe memec.
Nuk dihen numrat e sakte ne te gjithe boten, por ne Britani kjo semundje ka prekur 100 vete.
Eshte FATALE 100% nuk ka kure.
4. Lyssavirusi Australian i Lakuriqit te nates.
Nentor 1996, nje grua 39 vjecare nga Queensland qe sa kish filluar te kujdesej per lakuriqet e nates, semuret. Humb ndjeshmerine ne krahun e majte, gradualisht kalon ne koma e me pas vdes.
Kjo eshte e para qe vdiq nga nje semundje e cila prek te gjithe popullaten e lakuriqeve te nates ne Australi. Nje tjeter person vdiq dy vjet me vone. Deri tani nuk ka kurim per kete problem.
5. HHV8 Virusi i Sarkomes Kaposi.
Ne 1995 doktoret pane lezione ngjyre vishnje ne te zeze, ne lekuren ose organet e brendeshme te te semureve me SIDA. Ishte nje forme e re dhe e rralle e kancerit te lekures. Faktikisht kjo vjen nga nje variant i virusit herpes ,dhe ne ata qe kane sistemin imun te demtuar, e mund te perhapet te gjendrrat limfatike e mushkerite me pasoja fatale.
E vetmja tentative ngelet Kemioterapia, por rezultatet jane te pakenaqshme.
6. Virusi Sabia.
Gusht 1994, nje virolog shkoi ne Kliniken e Mjekesise Tropikale ne Universitetin e Yale (USA) me ethe dhe dhimbje kurrizi. U konstatua qe ai kishte nje forme komplet te re te nje virusi, indentifikuar per here te pare ne Afriken e Jugut, i cili kishte "rreshqitur" nga nje epruvete e plasaritur.
Vetem dy raste jane raportuar: nje vdiq me hemorragji te organeve te brendeshme e tjetri mbijetoi pas vuajtjeve te papershkrueshme, te tmerrshme. Ky virus njihet fare pak e s`ka trajtim per te.
7. Virusi Hendra.
Ngjan me virusin Nipah, por gjindet ne Australi. Eshte hasur tre here ne njerez, te gjithe e moren nga kontakti me kuajt. Dy prej tyre vdiqen.
8. Virusi Sin Nombre ose Hantavirusi i Sindromes Pulmonare - HSP.
HSP u gjend per here te pare ne 1993, pas hetimeve te bera per nje semundje fatale respiratore qe u vu re ne shtetet jug-perendimore te USA. Qe atehere, 100 raste jane raportuar ne 20 shtete amerikane, shumica ne perendim.
Vecoria e kesaj semundje ?
Ndryshe nga shumica e semundjeve qe ZAKONISHT sulmojne njerezit me mbrojtje (sistem imun) te dobet, kjo semundje ka prekur me te shendetshmit e me te fortet.
Vjen nga minjte e pyllit (i quajturi mi i drerit) pra nga rodentet. Pasi ekspozohen ndaj feceve te ketyre rodenteve pacientet kane ethe e dhimbje muskujsh deri 5 jave me vone, e ndjekur kjo me pas me marrje fryme pasi mushkerite gradualisht mbushen me leng, ne raste ekstreme kjo sjell vdekje. S`ka trajtim per kete virus.
Vibrio Kolera 0130 (Vibrio cholerae 0130).
Ky eshte bakteri pergjegjes per Koleren Asiatike, i izoluar per here te pare ne Peru (ne 1991).
Perhapet teper shpejt nepermjet ujit te ndotur e me pas arrin proporcione epidemike:
Nga mbi 1.000.000 paciente te prekur ne hemisferen perendimore (nga 1991-1995) pati mbi 10.000 te vdekur.
Semundja fillon MENJEHERE ! Periudha e inkubacionit varion, nga 6 ore - 5 dite. Pacienti ka ngerce abdominale, te vjella e dehidrim. Vdekja vjen nga dehidrimi (humbja e lengjeve). Antibiotiket ndihmojne per te shkurtuar semundjen.
10. Virusi Guanarito.
Ne shtator te 1989, doktoret ne Venezuele filluan te shihnin nje semundje me ethe teper te larta ne mesin e popullsise se fshatit. Shume nga pacientet u shtruan ne spitale sepse ethet nuk pushonin, kishin dobesi te pergjithshme, dehidrim dhe hemorragji te brendshme. Mbi 100 raste jane konfirmuar, rreth 1/3 e pacienteve vdiqen.
Mendohet se perhapet nga minjte. Njohurite per kete virus jane minimale.
Përgatiti për Rruzullin
Dr. Lec Shiroka
Vë re! Respekto punën tonë ! Mos përdor shkrimet e kësaj reviste pa lejen tonë dhe pa vënë në dukje se puna e kujt është !
|
|
| |
| Vlerėso shkrimin | Nota mesatare: 4.22
Votues: 9
| |
|
