Pėr ēdo antibiotik qė marrim shtohet qėndresa e bakterieve. Shkencėtarėve u duhet tė gjejnė mėnyra gjithnjė e mė finoke pėr t“i bėrė zapt ato.
Bakteriet nuk duken dhe nuk dėgjohen. Ata gjenden nė duart e tua, nė tryezėn tėnde tė ngrėnies dhe nė ajrin qė ti thith, menjėfjalė gjithandej. Ato shumohen dhjetra mijra herė mė shpejt se lepujt. Dhe megjithėse ata janė armiqtė tanė, jemi ne qė i ndihmojmė ata tė pėrhapen.
Ndikimi i penicilinės, qė kur u shpik nga Flemings nė vitin 1920 ishte njė kthesė rrėnjėsore, tani po zbehet. Penicilina nuk ndikon mė fare ndaj disa bakterieve. Bakteriet arrijnė gjithnjė e mė tepėr t'u mbijetojnė kurave mjekėsore. Ato kanė fituar qėndrueshmėri.
Shkencėtarėt dalin gjithnjė me ilaēe tė reja qė do tė mbrojnė njeriun nga infeksionet. Por bakteriet zhvillohen dhe i pėrshtaten mjedisit tė ri. Atėherė njerėzve u mbetet vetėm tė gjejnė helme tė reja pėr tė vazhduar luftėn.
Forca e qėndrueshmėrisė sė bakterieve vjen nė fillim ngaqė nė masėn e trashėgimisė qė njihet si DNA (Acidi deoksiribobėrthamor, ndryshe ADB) ndodhin ndryshime dhe mutacione. Mutacionet nuk janė tė zakonshme dhe pjesa mė e madhe e atyre qė ndodhin nuk ndikojnė nė mėnyrėn si bakteriet i kundėrveprojnė antibiotikėve. Por ndonjėherė krijohen mutacione qė sjellin pėrparėsi pėr bakteriet.
Zhvillimi i qėndrueshmėrisė ėshtė njė shembull tipik i evolucionit darwinian.
Kur njė njeri i infektuar me bakterie merr antibiotikė atėherė pjesa mė e madhe e bakterieve nuk do tė rriten mė ose do tė vdesin. Por llojet rezistente tė kėsaj bakterie mbeten tė paprekura. Ato shtohen si gjithnjė duke u ndarė me pėrshpejtim. Nė kėtė mėnyrė bakteriet rezistente fillojnė tė mbizotėrojnė. Ato pėrhapen dhe brenda njė kohe tė shkurtėr pjesa mė e madhe e llojeve tė bakterieve zėvendėsohen me kėtė lloj.
Sa mė tepėr antibiotikė tė pėrdoret aq mė tė qėndrueshme bėhen bakteriet. Prandaj ėshtė e rėndėsishme qė njeriu t“i kthehet antibiotikės vetėm kur me tė vėrtetė e ka tė nevojshme dhe vetėm kur sėmundja ka tė bėjė me bakteriet. Nė rastet e zakonshme tė infektimeve si ē“ėshtė ftohja shkaktari ėshtė virusi. Antibiotika nuk mund t'i bėjė asgjė virusit kėshtu qė ėshtė krejt e panevojshme tė pėrdoret.
Qėndrueshmėria e bakterieve mund tė pėrhapet pėrveē se nėpėrmjet ndarjes sė qelizės edhe nėpėrmjet pėrcjelljes sė disa rrathėve tė vegjėl tė DNA-sė, plazmideve, me gjene rezistente nga bakteria nė bakterie.
Disa bakterie qė infektojnė trupin tonė nuk janė rezistente. Mirėpo nė zorrėn tonė gjenden edhe bakterie tė tjera tė padėmshme tė cilat janė shpesh rezistente. Nėse kėto bakterie tė zorrės bijnė nė kontakt me bakteriet qė na kanė infektuar atėherė kopjet e plazmideve tė tyre mund tė kalojnė nė kėto bakterie, qė pastaj ndahen dhe vazhdojnė tė na infektojnė mė tepėr. Nė kėtė rast trajtimi me antibiotikė nuk funksionon mė. Bakteriet janė bėrė rezistente dhe akoma mė tė rrezikshme.
Nė luftėn midis njeriut dhe bakterieve ajo qė vlen ėshtė tė shfrytėzohen dobėsitė e armikut.
Bakteriet kanė pėrqak tyre njė mur mbrojtės ndaj sulmeve. Penicilina dhe disa antibiotikė tė tjera vrasin bakteriet pėrmes pengimit tė bakterieve pėr tė ndėrtuar kėtė mur.
Pastaj ka edhe njė grup tjetėr tė madh antibiotikėsh qė veprojnė duke u shkatėrruar procesin e metabolizmit (shkėmbimit tė lėndėve), dhe tė tjera qė shkatėrrojnė DNA-nė e bakteries. P.sh. tetraciklina saboton prodhimin e proteinave nga bakteria. Poashtu si njerėzit edhe bakteriet kanė nevojė pėr proteinat e tyre qė tė rriten dhe tė ndjehen mirė.
Qėndrueshmėria e bakteries ndaj antibiotikut mund tė ketė tė bėjė me disa cilėsi tė saja si ajo e mbėshtjellėses sė jashtme tė saj qė nuk e lejon antibiotikun tė pėrēohet brenda, ose me atė qė bakteria heq qafe atė molekulė tė cilėn antibiotiku ka pėr shėnjestėr. Mund tė ndodhė edhe qė bakteria prodhon lėndė tė cilat shkatėrrojnė antibiotikun ose bakteria gjen rrugė tė tjera pėr tė prodhuar lėndėt jetėsore tė saja.
Sot ka ka bakterie tė qėndrueshme ndaj ēdo lloji antibiotiku qė njohim. Antiobiotikėt e rinj qė dalin nė shitje nuk janė krejt tė rinj tė parė nga kėndvėshtrimi i bakteries. Ato atibiotikė qė kanė dalur nė shitje kėto 30 vjetėt e fundit kanė qenė vetėm pėrmirėsime tė pėrgatesave tė mėparshme dhe jo krejt tė reja. Ilaēet janė pak mė tė shijshme dhe mė tė lehta pėr tu pėrtypur por funksionojnė pothuajse nė tė njėjtėn mėnyrė si mė parė. Kjo bėn qė tė ketė bakterie rezistente qė mė parė daljes sė njė ilaēi tė ri.
Ata qė heqin mė keq nga bakteriet rezistente janė para tė gjithėve ata tė cilėve u ėshtė dobėsuar mbrojtja imunitare pėr shkak tė sėmundjeve tė tjera. Njerėzit e shėndoshė mund tė mbartin me vete bakterie rezistente dhe t“ua ngjisin tė tjerėve pa u infektuar vetė.
Ajo qė vlen pėr studiuesit ėshtė tė jenė gjithnjė njė hap pėrpara bakterieve, duke nxjerrė tėrė kohės helme tė reja nė luftėn kundėr infeksioneve.
Nė gusht tė kėtij viti u miratua njė antibiotik i ri qė ka njė mekanizėm veprimi krejt tė ri. Pėrgatesa qė do tė dalė nė shitje me emrin Zyvoxid ėshtė pėrpunuar nga shoqėria Pharmacia & Upjohn. Zyvoxid-i i pėrket njė grupi lėndėsh qė quhen oksazolidonė dhe tė cilat veprojnė duke u bllokuar bakterieve prodhimin e proteinave nė njė fazė mė tė hershme se agjentėt e tjerė. Ajo ėshtė efektive si ndaj stafilokokeve ashtu edhe ndaj enterokokeve dhe pneumokokeve tė cilat janė bakterie tepėr rezistente. Ky ilaē ėshtė pėrdorur qė prej njė viti nė SHBA. Por bakteriet kanė arritur qė tani tė fitojnė njėfarė qėndrueshmėrie ndaj tij.
Nė SHBA po bėhen prova pėr tė sulmuar bakteriet nga njė kėndvėshtrim tjetėr. Kėshtu Gabriela Chiosis e Universitetit Colombia nė New York (Nju Jork) ka gjetur kohėt e fundit disa molekula tė vockla qė janė nė gjendje tė kėpusin ato pjesė tė DNA-sė qė i bėn bakteriet entrokoke tė qėndrueshme ndaj vankomikinės. Pasi vetė molekulat nuk janė tė dėmshme pėr bakterien kjo nuk arrin tė kuptojė se janė kėto ndaj tė cilave ajo duhet tė bėjė qėndresė. Ndoshta jemi nė rrugė tė mbarė.
Pėrgatiti
Alvin Ekmekēiu
Burimi: suedezja Dagens Nyheter
Vė re! Respekto punėn tonė ! Mos pėrdor shkrimet e kėsaj reviste pa lejen tonė dhe pa vėnė nė dukje se puna e kujt ėshtė !
|