Brenga është në thelb një kundërveprim ndaj humbjes së diçkaje - qoftë të një njeriu të dashur, qoftë të shëndetit, dashurisë, sigurisë vetjake apo materiale.

Përse është e rëndësishme të vajtojmë ?
Përgjatë jetës njeriu kalon përmes ndarjesh, zëniesh e humbjesh të shumta.
Diçka me të cilën ishim mësuar nuk është më dhe duhet zëvendësuar me diçka tjetër të panjohur. Kjo është një përvojë e hidhur për ne. Brenga është përpunimi nga ana e ndjenjave i kësaj përvoje. Vetëm ky lloj përpunimi arrin të na çojë drejt një fillimi të ri si dhe të mbyllë të çarën që la pas humbja, të cilën e ndjejmë shumë brenda nesh.
Nëse nuk arrimë ta nxjerrim jashtë brengën në formën e vajit atëherë ajo do të mbetet brenda nesh. Ato ndjenja që nuk i përjetojmë por i mbajmë të ndrydhura brenda nesh na bëjnë gjithnjë e më pak të gjallë. Kështu nuk arrijmë të gjejmë më dot me plot kuptimin e fjalës gëzim dhe dashuri.

Çfarë ndodh me trupin tonë kur ndjejmë zi ?
Martin Schjerve i Institutit për Psikologjinë Mjeksore të Universitetit të Vjenës thotë se bërja e ditur e vdekjes së një njeriu shumë të afërt çliron një reaksion në sistemin tonë limbik. Kjo ndodh në pjesën e trurit të quajtur hippocampus, e cila përpunon të dhënat e reja, si dhe ua puthit këto të dhëna ndjenjave. Çlirimi i këtij reaksioni jep alarmin në trupin tonë i cili nga ana e tij vihet në gatishmëri pasi humbja përbën një kërcënim të madh për ne. Shumë vetë ndjehen më të mprehtë se zakonisht në çastet e para të çlirimit të reaksionit në fjalë.

Më pas nis aktivizimi i sistemit nervor vegjetativ dhe përhapja në sasi të larta të hormoneve si p.sh. hormonit të stresit Adrenalinë, të cilat e bëjnë trupin të kundërveprojë në formën e shpeshtimit të të rrahurave të zemrës, dridhjes së trupit, ndjerjes ftohtë apo ngrohtë, rënies së trysnisë së gjakut etj.

Si duhet të sillem kur humbas diçka të shtrenjtë ?
Brengës nuk i fshihesh dot. Ajo të ndjek kudo nga pas. Brenda teje nuk mund ta mbash të shtypur për një kohë të gjatë. Ndjenjat e ndrydhura shfaqen gjithnjë mos në një vend në një tjetër - qoftë në formën e një depresioni që nuk e kupton përse të vjen apo në formën e simptomave trupore.

Pra i prekuri duhet t´i nxjerrë jashtë tërë ndjenjat e tij. Nëse nuk është në gjendje ta bëjë vetë këtë gjë mund të kërkojë ndihmën e njerëzve që e kanë për zanat vajtimin.
Për këtë në traditën shqiptare në rastin e një vdekjeje gratë grumbullohen në një dhomë të veçantë dhe me ndihmën e njërës që e ka për zanat vajtimin (ndonëse mund të mos e ketë njohur vetë të vdekurin) vënë kujën, për të nxjerrë kështu brengën e tyre.
Duhet lënë të dalin jashtë përveç ndjenjave të dëshpërimit dhe pafuqisë edhe ato të të nxehurit apo nevrikosjes.

Ai që arrin t´i nxjerrë jashtë këto ndjenja e ka më të lehtë të përballojë fatin e tij.

5 minuta qarjeje - dhe shpirti e ka marrë veten
Kur shqetësimi është i madh, trupi ndodhet në një gjendje të jashtëzakonshme (brengosjeje). Kjo gjendje e nderë shfryhet në më të shumtën e rasteve nëpërmjet derdhjes së lotëve (vajtimit). Pas kësaj fillon proçesi i normalizimit.
Tom Lutz që ka nxjerrë kohët e fundit një libër mbi "Të qarit" sheh në derdhjen e lotëve, hapin e parë drejt shërimit të shpirtit. Ai thotë se pas një studimi të bërë mbi amerikanët doli se mjaftonin 5 minuta të qari për të shëruar krejt shpirtin.
Por dalja e lotëve është edhe një sinjal që i lëshohet të pranishmëve. Kur lotët dalin në një rrethanë ku janë të lejueshme (po të kemi parasysh traditat e njerëzve të pranishëm) atëherë ato bëjnë që të jesh në qendër të vëmendjes, njerëzit të përkushtohen dhe të tregojnë përkujdesje, gjëra që janë shumë të nevojshme për ato çaste.

Fazat e një vajtimi të shëndetshëm
Proçesi i shërimit shpirtror pas humbjes së diçkaje të shtrenjtë kalon nëpërmjet katër fazash:
1. Pranimi i humbjes
2. Lënia për të dalur jashtë e dhimbjes për humbjen
3. Arritja për të filluar nga e para pa pasur atë që tashmë ka humbur
4. Shfryerja e ndjenjave apo energjive që kanë të bëjnë me atë që ka humbur dhe gatishmëria për të krijuar marrëdhënie të reja.

Shenjat që mund të shfaqen kur njeriu nuk e ka nxjerrë brengën:

Kur brenga bëhet vdekjeprurëse
Një studim i Institutit të Socilogjisë së Helsinkit tregon se rreziku për të vdekur rritet shumë 12 muajt e parë pasi bashkëshorti ka vdekur dhe ky është më i madh tek burrat sesa tek gratë. Studiesit e lidhin këtë fakt me brengën që mbetet brenda bashkëshortit për humbjen e pësuar.

Brenga tek burrat e shfaq veten në formën e vetëshkatërrimit, ndërsa tek gratë në formën e një "impulsioni emocional" që trondit thelbin e vlerësimit të vetvetes. Atyre u duket midis të tjerash sikur janë vetë fajtore mbi humbjen e pësuar.